Een interessante gedachte over hoe we clubcultuur op visueel gebied kunnen blijven uitdagen, las ik afgelopen week in een Zwitsers muziekmagazine. ‘‘Onze fantasie als het gaat om decors van dj-sets staat gelijk aan nul.’’ Dat zegt, vrij vertaald, de Nederlandse Gerben de Louw in Zweikommasieben. ‘‘De vorm,’’ aldus de labeleigenaar van Queeste, en we kunnen hem moeilijk ongelijk geven, ‘‘blijft altijd hetzelfde: een donkere ruimte met speakers en een dj-booth.’’

Dat hele interview is de moeite waard, net als de rest van Zweikommasieben trouwens. Ik moest eraan denken bij het schrijven van dit stukje over een Amsterdams festival dat ik afgelopen weekend bezocht, en waar je aankomend weekend opnieuw naartoe kan. FIBER Weekends (‘‘a new, decentralized art event in Amsterdam. It presents state-of-the-art developments in art, design, electronic music and technology’’), probeert iets aan de visuele patstelling binnen dj- en clubcultuur te doen.

Overigens is de toevoeging ‘new’ onjuist, want FIBER Weekends is een uitgeklede versie van FIBER Festival dat in 2010 begon als clubavond in Trouw en uitgroeide tot een vierdaags evenement in de Brakke Grond (2017). FIBER wil pioniers uit de kunst- en technologiewereld aan clubcultuur koppelen, en doet dat aan de hand van grote sociaal-maatschappelijke, maar vaak ietwat moeilijk te behappen thema’s.

‘‘Sensing beyond, beyond sensing’’, staat er op de poster van dit jaar. En ook: ‘‘We investigate the ‘act of art and performance’ and present alternative ways to make ‘sense’ of our complex and alienating world.’’ Allemaal prima natuurlijk, maar de echte uitdaging zit ‘m in het uitdagende affiche, niet in de pretentieuze manier waarop het aan ons wordt verkocht.

Afgelopen vrijdag vond de ouverture plaats in het Amsterdamse Muziekgebouw, een samenwerking tussen FIBER en The Rest Is Noise, aanstaande zaterdag is er een conferentie en clubnacht in respectievelijk LAB111 en OT301.  

Hopelijk met een soortgelijk, compact idee, want in plaats van een groots opgezet, centraal evenement zonder houvast – deels door de overvloed aan artiesten, deels door de technische termen waarmee al het audiovisuele geweld werd gepresenteerd – is het programma van FIBER Weekends een stuk overzichtelijker.

Eigenlijk kwamen we afgelopen vrijdag voor de headliner (Alva Noto) naar het Muziekgebouw, maar de relatief onbekende object blue (zonder hoofdletters) stal onze harten.

Alva Noto is een alias van de Oost-Duitse Carsten Nicolai. Zijn muziek is abstract, minimalistisch en vlijmscherp. Een soort experimentele HD-techno, met als signature sound knetterende sinustonen. Hij was als mede-aanjager van Raster-Noton, dat in 2017 de stekker eruit trok, samen met labels als Mego en Touch twee decennia lang smaakmaker van de elektronische avant-garde. Onder zijn eigen naam is Nicolai een gevierd beeldend kunstenaar; het muzikale en visuele vinden elkaar in Alva Noto.

De videobeamer beslaat een gigantisch deel van de grote zaal in het Muziekgebouw. Er valt technisch nauwelijks iets op het optreden aan te merken. De muziek is zoals altijd perfect geproduceerd en loopt synchroon met de visuals die op het scherm voorbijrazen. Iedereen zit keurig op zijn of haar concertstoel, maar Nicolai waant zich soms in een club, zoveel energie en tempo zit er in zijn muziek. De show is indrukwekkend, maar ook dodelijk serieus en een tikkeltje voorspelbaar. Perfectie kan ook saai zijn.

Nee, dan object blue, die daarna in een voor een audiovisueel festival opvallend fantasieloos decor (‘‘een donkere ruimte met speakers en een dj-booth’’) de avond optilt naar iets wat lang zal heugen. De Engelse (op haar website vraagt ze uitdrukkelijk om haar echte naam niet te publiceren), is resident dj bij Rinse FM en brak dit jaar als producer door met platen op Let’s Go Swimming en Tobago, twee Londense labels die met liefde aan de conventies van elektronische muziek zagen.

''Liveoptredens binnen de elektronische muziek zijn per definitie problematisch, omdat de term misleidend is''

Drie CDJ’s staan er voor haar op tafel, maar wat ze er mee doet is allesbehalve standaard. Alsof het geen cd-speler maar een sampler is, zo gebruikt en bespeelt object blue haar instrumenten. Op een USB-stick heeft ze haar eigen tracks ingeladen, zowel volledige nummers als losse delen: een kickdrum, hi-hats, melodieën. Vervolgens gebruikt ze gekende CDJ-technieken - cue-en, EQ, bpm time stretching en effecten – om van die lossen delen radicaal andere composities te bouwen, terwijl ze met haar vuisten op de CDJ’s ramt.  

Soms gaat het even mis en valt de muziek stil, maar het dondert haar niks. Lachend zet ze een nieuwe flard muziek aan, om die vervolgens weer volledig uit elkaar te rossen. Soms valt er iets van een constant ritme te ontdekken – op haar ep’s vind je naast experimentele tracks ook clubmuziek - en wordt er gedanst, maar vaker klinkt de CDJ-woede van objekt blue als Autechre in een hakmachine.  

Liveoptredens binnen de elektronische muziek zijn per definitie problematisch, omdat de term misleidend is. Live betekent hier vaak: het op de laptop reproduceren van de door de producer in kwestie gemaakte muziek, met hier en daar een kleine aanpassing of frivoliteit. Maar live betekent niet, althans bijna nooit, muziek die ter plekke wordt gespeeld, laat staan geproduceerd. Enfin, dat is deels een semantische discussie, maar deels ook een gesprek dat gevoerd zou kunnen worden zodat duidelijker wordt wat dat eigenlijk is, live.  

Maar we zien het vanavond voor onze ogen gebeuren. Dit is wat er bij een echt en steengoed ‘live’optreden kán gebeuren als je buiten de kaders denkt. Door jezelf zoals object blue te dwingen de techniek op een andere manier in te zetten, ontstaat er iets wat niet te voorspellen valt – zelfs niet voor de artiest in kwestie. Zo wordt een CDJ, waarop je tegenwoordig alles kan voorprogrammeren, strak kan trekken en waarmee je vrijwel zonder enig gevoel voor ritme jezelf dj kan noemen, plots een instrument waarmee je uit de bocht kan vliegen. En zo krijgt zo’n machine opeens iets menselijks.

Het optreden van object blue is in alles het tegenovergestelde van dat van Alva Noto: de speelsheid, de onbevangenheid, het spelplezier en het lef om te falen stralen ervan af, en precies dat maakt dat het net zoveel schuurt als boeit. En o ja, daarna post ze doodleuk op Instagram dat ze een dag van tevoren had besloten om het een keer zo te doen. Wauw.

FIBER gaat aankomend weekend verder en aanstaande zaterdag is wat mij betreft vooral de clubavond in OT301 een aanrader. Daar zie en hoor je o.a. een liveshow van de getalenteerde Anni Nöps, een Estse die in Nederland woont en onlangs op dezelfde locatie indruk maakte. Samen met Casimir Geelhoed, bekend als HOEK, en lichtkunstenaar Zois Loumakis speelt Nöps als Whitespace live. Datzelfde doen o.a. ook de Congolees Belgische Melika Ngombe Kolongo (NKISI) en CAO en Michael Tan. Verder zijn er dj-sets van upsammy en Szare, het volledige programma vind je hier. Qua decor mag je ongetwijfeld rekenen op meer dan een donkere ruimte met speakers en een dj-booth.