Het was op z’n zachtst gezegd een opvallende open brief, onlangs gepubliceerd door Het Parool. Met harde uitspraken zwengelde Erik Heijdelberg, bestuurder van de William Schrikker Groep (WSG), een voor de dancescene pijnlijke discussie aan. Heijdelberg plaatst vraagtekens bij het festivalbeleid van de gemeente Amsterdam, maar richt zich niet op de bekende (veelal conservatief burgerlijke) bezwaren als geluids- of milieuoverlast. Volgens Heijdelberg zijn we blind voor een ander groot hoofdstedelijk probleem: ‘De drugsindustrie wordt door de gemeente Amsterdam gestimuleerd, dat brengt hoge sociale kosten met zich mee.’

Hij nam in zijn uitspraken geen blad voor de mond. 'Honderdduizenden toeristen komen naar Amsterdam voor drugs; de stad is uitgegroeid tot de Europese pillenhoofdstad; misschien wel de helft van de goedkope vluchten naar Amsterdam bestaat eigenlijk uit drugsvluchten; de ijssalons in de binnenstad worden gebruikt om drugsgeld wit te wassen en de economische toekomst van Amsterdam is deels gebaseerd op drugstoerisme’, lezen we in de brief van de zorgdirecteur.

De WSG is een landelijke stichting die zich bezighoudt met jeugdbescherming, -reclassering en –pleegzorg en richt zich specifiek op ouders en kinderen met een beperking. Ruim de helft van de cliënten van de WSG heeft een verstandelijke handicap. ‘Dan moet je denken aan jongeren met een IQ tot 80’, aldus Heijdelberg. ‘Zitten ze daarboven, dan belanden ze niet bij ons.’

Reclassering is een kerntaak van de WSG, en Amsterdam behoort tot de grootste probleemgebieden. ‘Deze groep jongeren is heel erg beïnvloedbaar en makkelijk in te zetten als drugsrunners. Wij dragen zorg voor de bescherming van deze kwetsbare groep en vinden dat in Amsterdam het drugsgerelateerde toerisme zo groot is geworden dat er een onveilige situatie is ontstaan voor zwakke gezinnen en kwetsbare jongeren. Amsterdam is een van de drugshoofdsteden in Europa, dat is een groot risico.’

Kunt u een voorbeeld van zo’n onveilige situatie geven?
Een typisch voorbeeld uit de groep jongeren die ik bedoel is Kevin, een jongen van zeventien die met zijn alleenstaande moeder in Amsterdam-Zuidoost woont. Kevin heeft een veroordeling op zijn naam voor het dealen van drugs, zowel wiet als coke. Hij is ook veroordeeld voor drugsgerelateerde straatroof. Hij heeft een IQ van 70, geen enkele opleiding en volgt met moeite ’s middags een sociaal redzaamheidsprogramma. Vanwege dat dealen heeft hij een binnenstadverbod. Dit soort jongens zal nooit op zoek gaan naar werk, zolang zij voor veel meer geld op hun scooter drugs kunnen bezorgen.

‘‘We moeten ons niet blind staren op de leuke kanten van al die festivals’’

Voor mij is dit een onbekende wereld, kunt u uitleggen hoe zo’n Kevin drugsrunner wordt?
Hij woont in Zuidoost. In de groep jongens waarmee hij omgaat bevinden zich drugsdealers, die vaak wat ouder zijn. Hij gaat niet naar school, want dat lukt hem niet. Hij gaat naar cafés, naar Shisha lounges en onttrekt zich daardoor steeds meer aan het gezag van zijn moeder. Hij heeft wel geld nodig, wil ook een scooter, dure spullen, een gouden ketting, de nieuwste schoenen; het bekende verhaal. Via die vrienden begint hij met dealen. Wanneer je geen opleiding hebt zijn er weinig andere mogelijkheden om aan geld te komen. De verleiding is  te groot in Amsterdam. Zoals Kevin zijn er nog tientallen anderen.

Hoe groot is die groep precies?
In Nederland worden zo’n 100.000 van dit soort uiterst kwetsbare jongeren aan hun lot overgelaten. Op 1 juli 2015 is de Wajong-wet (wet werk- en arbeidsondersteuning jonggehandicapten, red.) gewijzigd, met als gevolg dat veel jonggehandicapten geen inkomen meer hebben. Een kenmerk van een verstandelijke beperking is dat je enorm beïnvloedbaar bent.

Dat lijkt me een inderdaad een groot probleem, maar u gaat in uw brief nog wat verder door te stellen dat de gemeente Amsterdam drugshandel stimuleert
Ik denk dat dat zo is, ja. Op dit moment vinden er in Amsterdam enorm veel ontwikkelingen plaats op het gebied van toerisme. Er is discussie over allerlei zaken, van de bierfiets tot de drukte op het Rembrandtplein. De gemeente heeft de nota Stad In Balans uitgegeven waarin wordt gezegd dat de drukte beter moet worden verspreid. Daar valt natuurlijk iets voor te zeggen. Tegelijkertijd geeft de gemeente zelf aan dat dertig procent van het toerisme drugsgerelateerd is, maar toch komt in de hele nota het woord drugs maar één keer voor. Dan lees ik: ‘We moeten meer aan museummarketing doen want het drugsimago zit ons in de weg.’

De gemeente streeft een enorme uitbreiding na, waarbij er ruim baan wordt gegeven aan de dancescene. Inmiddels zijn er al 130 festivals waar ontzettend veel bezoekers op afkomen. De dancescene is deels een door drugs gedreven entertainmentindustrie. De gemeente zet in op economische groei, die heel hoge sociale kosten heeft. Dat moet je in de discussie meenemen, maar dat gebeurt op dit moment niet. We moeten ons niet blind staren op de leuke kanten van al die festivals.

We weten dat festivals soms verpest worden doordat er drugsdoden vallen of omdat er buurtbewoners klagen over het lawaai, maar er is nog een andere kostenfactor die volledig buiten beschouwing wordt gelaten. Want wat doe je met die grote groep van kwetsbare mensen en het groeiende illegale circuit dat zich via die groep verrijkt?

Is dat niet wat simplistisch gedacht? Denkt u dat wanneer we het aantal festivals zouden halveren, de drugsproblemen als sneeuw voor de zon verdwijnen?
Ik heb nooit beweerd dat dat de oplossing is, maar ik vind wel dat het tijd is voor discussie. Drugs zal je nooit kunnen uitbannen, dat is een utopie. Waar het mij om gaat is dat er eenzijdig wordt ingezet op een economische ontwikkeling die de toch al grote drugsmarkt stimuleert. Als je die markt verkleint, lost dat niet alle problemen op, maar we moeten nu wel een keer de tijd nemen om daar goed onderzoek naar te gaan doen. Wat zijn de sociale gevolgen van een groeiende festivalmarkt? Wat betekent de groeiende festivalmarkt voor de criminele schaduweconomie?

Burgemeester Van der Laan is een uitgesproken voorstander van de dancescene, tegen DJBroadcast zei hij in een interview: ‘Dance is iets goeds, ik ben trots op deze scene’. Wat vindt u daarvan?
Laat ik vooropstellen dat ik vind dat Van der Laan vooral aan de repressiekant heel goede dingen voor de stad doet. Maar ik zou graag van hemzelf weleens willen horen waar hij nou precies zo trots op is als het gaat om de dancescene. De grote nadruk die er in Amsterdam op drugsgerelateerd toerisme ligt, inclusief de dancescene, zorgt ervoor dat het heel moeilijk is om alternatieven te bieden aan beïnvloedbare jongeren. Je maakt het al die ouders, die vechten om hun kinderen op het juiste spoor te houden, op deze manier nog moeilijker. Iedereen die Amsterdam Centraal uit wandelt ziet dat er veel wordt gedeald.

Ik ben op CS nog nooit aangesproken door een dealer
Jij misschien niet. Ze spreken een bepaalde doelgroep aan. Italiaanse easyJet-toeristen bijvoorbeeld. Ik woon in de binnenstad en wordt er regelmatig mee geconfronteerd. Loop maar eens van het Centraal over de Nieuwedijk naar de Haarlemmerstraat: daar wordt heel veel gedeald. De helft van de winkels in de Haarlemmerstraat zijn drugsgerelateerd, denk dan aan head shops en dergelijke. Je moet maar eens via Google zoeken naar fora waarop toeristen die naar Amsterdam komen elkaar vinden. Daar wordt de vraag gesteld: ‘Waar kan ik XTC vinden?’ Het antwoord is heel vaak: ga gewoon naar de club, vaak is het de uitsmijter, of ga naar de head shops. Daar verkopen ze geen harddrugs, maar ze kunnen je wel vertellen waar je dat kan doen. Dat is ook de reden dat al die zaken überhaupt kunnen overleven, die kunnen helemaal niet draaien op de verkoop van aanstekers of chocoladehennepkoekjes. Dat geloof ik niet, daarvoor zijn de huren veel te hoog.  

‘‘Ik heb het niet over het morele aspect, dat is een andere discussie, want het is ieders goed recht om drugs te gebruiken’’

Uw verhaal klinkt als een hartenkreet
Het is een hartenkreet! Ik vraag me af wanneer we onze ogen gaan openen voor dit soort problemen. Iedere Amsterdammer kan zien dat heel veel toeristen hiernaartoe komen voor de drugs. Tien procent komt zelfs uitsluitend voor de drugs, dat doet iets met je stad. Ik heb het niet over het morele aspect, dat is een andere discussie, want het is ieders recht om drugs te gebruiken, maar we moeten beseffen wat dit doet met geldstromen, met criminaliteit in je stad en de aantrekkingskracht daarvan op jongeren. Natuurlijk is de dance-industrie goed voor de economie, creëert het banen enzovoort, maar die sociale kosten mogen we niet vergeten. Ik vind dat we erg snel zijn gegaan, en dat zou ik ook tegen Eberhard van der Laan willen zeggen: ik vind dat we te snel voorbij zijn gegaan aan de mogelijke negatieve kanten.

U beweert dat de ijswinkels in het centrum van Amsterdam gebruikt worden voor witwaspraktijken; ieder ijsje is besmet met drugsgeld?
Het zou me niet verbazen. Ik geef toe dat het een boute uitspraak is, maar heb jij je weleens afgevraagd waar al die winkels vandaag komen? Vanwege een maas in de wet hoef je geen vergunning te hebben om een ijssalon te openen. Als ik dan zie dat er tien van dat soort salons in een klein gebied zitten, vraag ik me af hoe dat kan. Het Parool heeft er onderzoek naar gedaan en daaruit is gebleken dat de huur van die panden rond de 10.000 euro per maand ligt. Dan is het voor mij onvoorstelbaar dat daar een sluitend legaal businessmodel achter zit.

Hoe groot zijn de illegale geldstromen volgens u?
Groot. Ik heb een rekensommetje gemaakt ten aanzien van Amsterdam Dance Event. Daar komen 350.000 mensen. In Engeland is een onderzoek gedaan waaruit blijkt dat dancepubliek gemiddeld een derde van zijn geld uitgeeft aan het feest zelf, en een derde aan drugs. Dan doe ik een voorzichtige schatting, laten we zeggen dat 60 procent één of meer pillen slikt. Dat betekent dat er in die vijf dagen ADE een derde aan drugs opgaat, dan heb je het over een miljoen pillen. Als dat waar zou zijn is dat natuurlijk zeer verontrustend.

U zegt het zelf al: als dat waar zou zijn. Is het niet gevaarlijk wanneer iemand met uw autoriteit gaat strooien met dit soort cijfers?
Het gaat mij erom dat niemand de moeite neemt om die rekensommen te maken. Dat Engelse onderzoek is een officiële studie, daar staan geen leugens in. Wanneer je als stad twijfelt over die cijfers, reken het dan zelf een keer goed uit. Afgezien van die cijfers is er ook nog zoiets als common sense. Iedereen kan zien dat er op die festivals drugs worden gebruikt. In Amsterdam zijn er bendes die in coke, wiet en pillen handelen en die bendes schieten op elkaar. Iedereen weet dat in Brabant een groot deel van de XTC-productie plaatsvindt. Men stoort zich aan het gezagsverlies van het openbaar bestuur, van de burgemeester en aan de enorme hoeveelheden drugsafval die bijna wekelijks worden gevonden. Dit zijn feiten, die drugs worden ergens verkocht, daar is een markt voor. Ik vind mijn beweringen eerlijk gezegd niet zo heel vergezocht.              

De enige juiste oplossing lijkt mij totale legalisatie, dan ben je letterlijk en figuurlijk in één keer van alle rotzooi af
Dat zou een oplossing kunnen zijn, maar ik ben geen expert op dat gebied. Ik was vroeger voor legalisatie van softdrugs toen ze ook nog echt soft waren. Het is de vraag of ze dat nu nog zijn. De criminele organisaties die er in handelen zijn gigantisch, dat is echt geen kleine business meer en ze beperken zich allang niet meer tot alleen hasj en wiet. Men handelt in alles. Ik denk dat de haalbaarheid van complete legalisatie van XTC onwaarschijnlijk is, maar ook dat zou ik graag heel goed uitgezocht willen zien worden. Maar het lijkt me beter om die mogelijke oplossing eens uit te proberen, voordat je zo’n enorme druk op de dancescene zet.

‘‘Laten we beginnen met een stop op de verdere groei van deze door drugs gedreven plezierindustrie’’

Hoe zou de dancescene aangepakt moeten worden?
Laten we beginnen met een stop op de verdere groei van deze door drugs gedreven plezierindustrie.

Dat klinkt nogal moralistisch
Er is niemand die ontkent dat dit een door drugs gedreven industrie is, ook jullie lezers niet, toch? Ik kan me niet voorstellen dat de mensen uit de dancescene zullen zeggen dat er op festivals geen drugs worden gebruikt.

Dat is iets anders, er is ook een grote groep die niet ieder weekend stijf van de pillen op de dansvloer staat
Ja, dat kan ik me ook voorstellen en die zal er ook zijn, maar die andere groep is ook heel groot. Als je de literatuur erop naslaat is mijn schattig dat 60 procent van de bezoekers op die feesten gebruikt, aan de voorzichtige kant. Natuurlijk zijn er ook festivals die minder aan die XTC-wereld verbonden zijn, zeker. Maar dat zijn de kleinere evenementen. Het is maar de vraag of dat voor commerciële feesten van het formaat Sensation ook geldt.

Komt u zelf op dit soort festivals?
Nee, ik denk niet dat ik met mijn leeftijd tot de doelgroep behoor, maar mijn dochter en zoon bezoeken dit soort feesten regelmatig. Ook met hun vriendengroep bespreek ik dit onderwerp regelmatig. Daar zitten dj’s maar ook mensen die betrokken zijn bij het Pacha Festival tussen, dus het is niet zo dat die wereld mij vreemd is. De muziek kan heel leuk zijn, maar daar gaat het mij helemaal niet om. Wat ik zorgelijk vind is dat de stad Amsterdam in een toch al chaotische ontwikkeling op het gebied van toerisme die dancescene zo stimuleert. Ik snap dat jij die vraag stelt, maar heb jij weleens gepraat met iemand met een IQ van 60?

Nee…
Dat is een hele interessante ervaring. Het is niet dat je niet met deze mensen kan praten, maar ze zijn ontzettend beïnvloedbaar.

Het klinkt alsof het u ook persoonlijk raakt
Het gaat mijn aan het hart, ja. Ik zie ouders zoveel moeite doen. Marokkaanse moeders, de moeder van Kevin. Ze doen zo ontzettend hun best om hun zonen, want het zijn meestal zonen, uit de drugsindustrie te houden. Dat is in Amsterdam bijna onmogelijk. Wat de gemeente op dit moment aan het doen is vind ik roekeloos.

Vindt u dat het drugsbeleid van de gemeente heeft gefaald?
Het is op zijn minst onvolledig. Ik denk dat je je als Amsterdam moet afvragen wat het betekent wanneer je zo ongelooflijk veel drugsgerelateerd toerisme in je stad hebt, en wat dat betekent voor de zwakkere jongeren waar we wel veel last mee hebben en waar je repressieprogramma’s op zet. Wat het betekent om het die ouders zo ontzettend moeilijk te maken om die kinderen uit de criminaliteit te houden. Dat wordt onderschat.

Wat vindt u dat er op korte termijn moet veranderen ten aanzien van het dancebeleid van de gemeente Amsterdam?
We moeten hier over discussiëren, dat gebeurt nu gelukkig langzaam maar zeker. Ik heb veel reacties op mijn artikel in Het Parool gekregen. Mensen die zeggen: ‘Goh, zo had ik het nog niet bekeken.’ Natuurlijk zijn er ook die zeggen: ‘Amsterdam en drugs horen bij elkaar dus niet zeuren’, maar er zijn er meer die in ieder geval openstaan voor een boodschap die ze nog niet eerder hebben gehoord. Dat is de eerste stap. Onderzoek het, bediscussieer het en zet ondertussen de rem erop, en fors ook.